Diş Hekimliği | |||||
Lisans | TYYÇ: 6. Düzey | QF-EHEA: 1. Düzey | EQF-LLL: 6. Düzey |
Ders Kodu: | DIS123 | ||||
Course Name: | Tıbbi Biyoloji | ||||
Ders Yarıyılı: | Güz | ||||
Ders Kredileri: |
|
||||
Öğretim Dili: | TR | ||||
Ders Koşulu: | |||||
Ders İş Deneyimini Gerektiriyor mu?: | Hayır | ||||
Dersin Türü: | Zorunlu | ||||
Dersin Seviyesi: |
|
||||
Dersin Veriliş Şekli: | |||||
Dersin Koordinatörü: | MERVE ERKISA GENEL | ||||
Dersi Veren(ler): | Dr. Öğr. Üyesi MERVE ERKISA GENEL | ||||
Dersin Yardımcıları: |
Dersin Amacı: | Öğrencilerin temel biyolojik süreçler ve genetik mekanizmalar hakkındaki bilgi ve anlayışlarını geliştirmeyi hedefler. Dersin amacı, genetik ve biyolojik süreçlerin diş hekimliği uygulamaları ile olan ilişkisini kavrayarak, klinik problemlere daha bütüncül bir yaklaşım sağlayabilmektir. Bu ders, diş hekimliği öğrencilerinin hem temel bilimler hem de klinik uygulamalar için gerekli biyolojik ve genetik bilgi birikimine sahip olmalarını sağlar. Özellikle genetik temelli kişiselleştirilmiş diş hekimliği yaklaşımlarının artmasıyla, genetik bilginin önemi daha da vurgulanmaktadır. Ders, gelecekteki diş hekimlerinin genetik bilgi ışığında daha etkili ve bilimsel kararlar verebilmesini amaçlar. |
Dersin İçeriği: | Hücre İnceleme Yöntemleri Hücre Yapısı, Farkılaşması ve Hücre tipleri Hücre Membranın Yapısı Organeller-1 Organeller-2 Hücre zarında taşınma Hücre adezyonu ve ECM Hücre apikal ve yan yüzey farklılaşmaları-1 Hücre apikal ve yan yüzey farklılaşmaları-2 Hücre iskeleti-1 Hücre iskeleti-2 Hücre sinyal iletimi Genin moleküler yapısı, DNA ve RNA molekülleri Replikasyon, transkripsiyon Genetik şifre ve translasyon Gen ifadesinin düzenlenmesi Programlı Hücre ölümü, otofaji ve nekroz "Mustasyon çeşitleri ve önemi Kromozom yapısal ve sayısal anomalileri" DNA tamir mekanizmaları Epigenetik Cinsiyet kromozomları, X kromozomu inaktivasyonu Hücre döngüsü Hücre Döngüsü Kontrol Mekanizması Mitoz bölünme, Mayoz Bölünme UYGULUMA (PREPERAT İNCELEME) Mendel kalıtımı, Otozomal kalıtım, Mitokondriyal kalıtım Kök hücre ve özellikleri Kanser Biyolojisi |
Bu dersi başarıyla tamamlayabilen öğrenciler;
1) Öğrenciler, mikroskopi ve moleküler biyoloji tekniklerini öğrenerek hücre yapılarını ve işlevlerini analiz edebilir. Hücre kültürü gibi deneysel yöntemleri uygulayarak biyolojik süreçleri anlamlandırabilir. Bu yöntemlerin klinik ve araştırma alanlarındaki önemini kavrayarak bilimsel çalışmalarda kullanabilir. 2) Öğrenciler, hücre membranının yapısını ve temel bileşenlerini öğrenir. Membranın seçici geçirgenlik ve moleküler taşınım mekanizmalarını açıklayabilir. Hücre membranının işlevlerini biyolojik süreçlerle ilişkilendirebilir. 2) Öğrenciler, hücre organellerinin yapısını ve işlevlerini öğrenir. Organellerin hücre içindeki rollerini ve birbirleriyle etkileşimlerini açıklar. Hücresel süreçlerdeki katkılarını biyolojik örneklerle ilişkilendirir. Ayrıca, organellerin hücre sağlığı ve fonksiyonu üzerindeki etkilerini kavrar. 4) Öğrenciler, hücre yapısını ve organellerin işlevlerini öğrenerek hücre farklılaşma mekanizmalarını kavrar. Farklı hücre tiplerini tanımlayarak bunların doku ve organ gelişimindeki rollerini analiz eder. Hücre biyolojisi bilgisini klinik ve araştırma alanlarında uygulamaya dönüştürebilir. 5) Öğrenciler, hücre organellerinin yapısını ve işlevlerini öğrenir. Organellerin hücre içindeki rollerini ve birbirleriyle etkileşimlerini açıklar. Hücresel süreçlerdeki katkılarını biyolojik örneklerle ilişkilendirir. Ayrıca, organellerin hücre sağlığı ve fonksiyonu üzerindeki etkilerini kavrar. 6) Öğrenciler, hücre zarında gerçekleşen taşıma mekanizmalarını öğrenir. Taşıma proteinlerinin işlevlerini ve bu süreçlerin hücresel metabolizma üzerindeki etkilerini açıklar. Ayrıca, taşıma süreçlerinin biyolojik sistemlerdeki rolünü kavrar. Hücre zarında taşınmanın klinik uygulamalardaki önemini tartışabilir. 7) Öğrenciler, hücre adezyonunun mekanizmalarını ve hücreler arası etkileşimleri öğrenir. Ekstrasellüler matriksin (ECM) yapısını ve hücre fonksiyonlarındaki rolünü açıklar. Hücre adezyonu ile ECM arasındaki ilişkiyi biyolojik süreçler üzerinden kavrar. Ayrıca, bu süreçlerin doku gelişimi ve hastalıklar üzerindeki etkilerini tartışabilir. 8) Öğrenciler, hücrelerin apikal ve yan yüzeylerinde gerçekleşen farklılaşma süreçlerini öğrenir. Apikal ve yan yüzeydeki proteinlerin ve yapısal bileşenlerin işlevlerini açıklar. Hücre yüzeyindeki farklılaşmaların doku organizasyonu ve fonksiyonu üzerindeki etkilerini tartışır. Ayrıca, bu farklılaşmaların hücrelerin etkileşimlerinde ve doku mühendisliğinde rolünü anlamaya çalışır. Öğrenciler, apikal ve yan yüzey farklılaşmalarının biyolojik süreçlerdeki önemini kavrar. 9) Öğrenciler, hücrelerin apikal ve yan yüzeylerinde gerçekleşen farklılaşma süreçlerini öğrenir. Apikal ve yan yüzeydeki proteinlerin ve yapısal bileşenlerin işlevlerini açıklar. Hücre yüzeyindeki farklılaşmaların doku organizasyonu ve fonksiyonu üzerindeki etkilerini tartışır. Ayrıca, bu farklılaşmaların hücrelerin etkileşimlerinde ve doku mühendisliğinde rolünü anlamaya çalışır. Öğrenciler, apikal ve yan yüzey farklılaşmalarının biyolojik süreçlerdeki önemini kavrar. 10) Öğrenciler, hücre iskeletinin aktin, mikrotübül ve ara filamentlerden oluşan temel bileşenlerini öğrenir. Bu yapıların işlevlerini ve birbirleriyle etkileşimlerini açıklar. Hücre iskeletinin hücresel hareketler, bölünme ve taşıma süreçlerindeki rolünü kavrar. Ayrıca, hücre iskeletinin organizasyonunun hücre sağlığı üzerindeki etkilerini tartışır. Öğrenciler, bu yapıların hücre içi yapısal desteği nasıl sağladığını örneklerle anlayabilir. 11) Öğrenciler, hücre iskeletinin aktin, mikrotübül ve ara filamentlerden oluşan temel bileşenlerini öğrenir. Bu yapıların işlevlerini ve birbirleriyle etkileşimlerini açıklar. Hücre iskeletinin hücresel hareketler, bölünme ve taşıma süreçlerindeki rolünü kavrar. Ayrıca, hücre iskeletinin organizasyonunun hücre sağlığı üzerindeki etkilerini tartışır. Öğrenciler, bu yapıların hücre içi yapısal desteği nasıl sağladığını örneklerle anlayabilir. 12) Öğrenciler, hücre sinyal iletimi mekanizmalarını ve temel sinyal yollarını tanımlar. Sinyal iletiminin hücre içindeki değişimleri nasıl tetiklediğini açıklar. Hücresel yanıtların regülasyonunda rol oynayan reseptörleri ve ikinci haberci molekülleri tanımlar. Sinyal iletiminin hücre büyümesi, farklılaşma ve apoptoz gibi süreçlerle nasıl ilişkilendiğini tartışır. Sinirsel, endokrin ve bağışıklık sistemindeki hücre sinyal iletimini biyolojik örneklerle ilişkilendirir. 13) Öğrenciler, genin moleküler yapısını ve DNA'nın temel yapı taşlarını öğrenir. DNA'nın çift sarmal yapısının nasıl oluştuğunu ve genetik bilginin nasıl depolandığını açıklar. RNA'nın yapısını ve DNA'dan transkripsiyon yoluyla nasıl sentezlendiğini tartışır. Genetik bilginin DNA'dan RNA'ya ve RNA'dan proteine doğru nasıl aktarılacağını anlamaya çalışır. Ayrıca, genetik kodun ve protein sentezinin temel ilkelerini biyolojik örneklerle ilişkilendirir. 14) Öğrenciler, DNA replikasyonunun temel mekanizmalarını ve aşamalarını öğrenir. Replikasyonun doğruluğunu sağlayan enzimler ve proteinlerin işlevlerini açıklar. Transkripsiyon sürecinde DNA'nın RNA'ya nasıl dönüştüğünü ve bunun için gerekli enzimleri tartışır. RNA'nın sentezi ve işlenmesi ile protein üretiminin nasıl başladığını kavrar. Ayrıca, replikasyon ve transkripsiyon süreçlerinin genetik bilginin doğru aktarılmasındaki önemini biyolojik örneklerle ilişkilendirir. 15) Öğrenciler, genetik şifrenin nasıl çalıştığını ve DNA'nın protein sentezine nasıl yön verdiğini öğrenir. Genetik şifrenin üçlü baz kodları olarak nasıl okunduğunu ve her kodun hangi amino asidi kodladığını açıklar. Translasyon sürecinin aşamalarını ve ribozomun protein sentezindeki rolünü tartışır. mRNA'nın ribozomda nasıl çevrildiğini ve polipeptit zincirinin nasıl oluşturulduğunu kavrar. Ayrıca, translasyonun doğru protein sentezi için neden kritik olduğunu biyolojik örneklerle ilişkilendirir. 16) Öğrenciler, gen ifadesinin nasıl düzenlendiğini ve hücredeki çevresel faktörlerin bu süreci nasıl etkilediğini öğrenir. Transkripsiyonel ve post-transkripsiyonel düzenleme mekanizmalarını açıklar. Genetik ifade üzerindeki kontrolün, hücre farklılaşması ve adaptasyonu için nasıl önemli olduğunu tartışır. Ayrıca, genetik regülasyonun, hastalıkların gelişimi ve tedavisi üzerindeki etkilerini kavrar. Gen ifadesinin düzenlenmesinin biyoteknolojik uygulamalardaki rolünü biyolojik örneklerle ilişkilendirir. 17) Öğrenciler, programlı hücre ölümü (apoptoz) süreçlerini ve hücredeki rolünü öğrenir. Otofaji mekanizmasının hücre sağlığını korumadaki önemini ve hücresel hasarın giderilmesini açıklar. Nekrozun, hücre ölümündeki patolojik süreçleri ve sonuçlarını tartışır. Apoptoz, otofaji ve nekroz arasındaki farkları ve bunların biyolojik süreçlerdeki rollerini kavrar. Ayrıca, bu süreçlerin hastalıkların gelişimi ve tedavisindeki etkilerini biyolojik örneklerle ilişkilendirir. 18) Öğrenciler, mutasyon çeşitlerini (nokta mutasyonları, insersiyonlar, delesyonlar) ve genetik hastalıklarla ilişkilerini öğrenir. Mutasyonların organizmadaki etkilerini ve evrimsel süreçlerdeki rollerini açıklar. Kromozom yapısal anomalilerinin (deletion, duplikasyon, inversiyon) ve sayısal anomalilerin (trisomi, monosomi) genetik hastalıklara yol açmadaki mekanizmalarını tartışır. Kromozomal değişikliklerin kanser ve diğer genetik hastalıklar üzerindeki etkilerini kavrar. Bu mutasyon ve anomalilerin tıbbi tanı ve tedavi süreçlerindeki önemini biyolojik örneklerle ilişkilendirir. 19) Öğrenciler, DNA hasarını onarmak için hücredeki farklı tamir mekanizmalarını öğrenir. Nükleotid eksizyon onarımı, baz eksizyon onarımı ve homolog rekombinasyon gibi DNA tamir süreçlerini açıklar. DNA tamirinin genetik kararlılık ve hücre sağlığı üzerindeki önemini tartışır. Ayrıca, DNA tamir mekanizmalarındaki bozuklukların kanser ve diğer genetik hastalıklarla ilişkilendiğini kavrar. Bu tamir süreçlerinin biyoteknolojik ve klinik uygulamalardaki rolünü örneklerle ilişkilendirir. 20) Öğrenciler, genetik bilginin DNA dizisinde değişiklik olmadan nasıl düzenlendiğini öğrenir. Epigenetik mekanizmaları, metilasyon, histon modifikasyonları ve RNA'ların rolünü açıklar. Epigenetik değişikliklerin hücre farklılaşması, gen ekspresyonu ve hastalıklarla nasıl ilişkili olduğunu tartışır. Epigenetik değişimlerin çevresel faktörlerden nasıl etkilendiğini ve kalıtsal olabileceğini kavrar. Ayrıca, epigenetiğin kanser, nörolojik hastalıklar ve biyoteknolojik uygulamalardaki önemini örneklerle ilişkilendirir. 21) Öğrenciler, cinsiyet kromozomlarının (XX ve XY) yapısını ve cinsiyet belirlenmesindeki rolünü öğrenir. X kromozomunun inaktivasyon sürecini ve bunun dişi memelilerde iki X kromozomunun birinin nasıl sessize alındığını açıklar. X kromozomu inaktivasyonunun genetik dengeyi sağlama ve eşeysel farklılaşmadaki önemini tartışır. Ayrıca, X inaktivasyonunun genetik hastalıklarla ilişkisini ve X-linked hastalıkların bu mekanizma ile nasıl etkilendiğini kavrar. X kromozomu inaktivasyonunun epigenetik düzenlemelerle nasıl kontrol edildiğini örneklerle ilişkilendirir. 22) Öğrenciler, hücre döngüsünün aşamalarını (G1, S, G2, M) öğrenir. Her aşamanın, hücre büyümesi, DNA replikasyonu ve hücre bölünmesi ile nasıl ilişkili olduğunu açıklar. Hücre döngüsünün kontrol noktalarını ve bu noktaların hücre sağlığı ve genetik kararlılıkla nasıl ilgilendiğini tartışır. Ayrıca, hücre döngüsünün bozulmasının kanser gibi hastalıklara nasıl yol açabileceğini kavrar. Hücre döngüsünün regülasyonu ve checkpoint mekanizmalarının biyoteknolojik uygulamalarını örneklerle ilişkilendirir. 23) Öğrenciler, hücre döngüsünü kontrol eden mekanizmaları ve bu sürecin nasıl düzenlendiğini öğrenir. Hücre döngüsünü düzenleyen anahtar moleküller olan Cyclin ve CDK'lerin (Cyclin-dependent kinases) rolünü açıklar. CDK'lerin, hücre döngüsünün farklı aşamalarındaki geçişleri nasıl tetiklediğini tartışır. Hücre döngüsü kontrol noktalarının, genetik hataları önlemek için nasıl çalıştığını kavrar. Ayrıca, CDK'lerin ve hücre döngüsü kontrol mekanizmalarının kanser ve diğer hastalıklardaki önemini örneklerle ilişkilendirir. 24) Öğrenciler, mitoz ve mayoz bölünmelerinin temel farklarını ve her bir bölünme türünün amacını öğrenir. Mitoz bölünmenin hücrelerin büyümesi, onarımı ve ağaç üretimi gibi süreçlerde nasıl kullanıldığını açıklar. Mayoz bölünmesinin, cinsiyet hücrelerinin (gametlerin) üretimi için nasıl gerekli olduğunu ve genetik çeşitliliği nasıl sağladığını tartışır. Her iki bölünme türünün aşamalarını ve bu aşamalarda meydana gelen önemli olayları kavrar. Ayrıca, mitoz ve mayoz bölünmelerinin biyolojik ve genetik önemini örneklerle ilişkilendirir. 25) UYGULUMA (PREPERAT İNCELEME) Bu derste öğrenciler, mikroskop altında mitoz ve mayoz bölünmelerine ait hücre preparatlarını inceleyerek bu bölünme süreçlerinin aşamalarını gözlemler. Mitozun, hücre bölünmesi sırasında kromozom sayısının nasıl korunduğunu ve bu süreçteki önemli aşamaları (profaz, metafaz, anafaz, telofaz) tanımlar. Mayoz bölünmesinde kromozom sayısının yarıya indiğini ve genetik çeşitliliği artıran crossing-over gibi olayları gözlemler. Hücrelerin farklı bölünme türlerinde nasıl davranışlar sergilediğini ve bu süreçlerin biyolojik önemini tartışır. Ayrıca, mikroskopik gözlemler ile mitoz ve mayoz bölünmesinin klinik ve araştırma alanlarındaki rolünü ilişkilendirir. 26) Öğrenciler, Mendel’in kalıtım yasalarını öğrenir ve bu yasaların nasıl çalıştığını açıklar. Otozomal kalıtımda, genlerin vücut hücrelerinde bulunan otozomal kromozomlarda nasıl kalıtıldığını ve dominant ve resesif allellerin etkileşimlerini tartışır. Mitokondriyal kalıtımın, mitokondriyal DNA’nın anneden geçtiğini ve bu tür kalıtımın özelliklerini kavrar. Mendel’in ilkeleri ile otozomal ve mitokondriyal kalıtım arasındaki farkları analiz eder. Ayrıca, bu kalıtım türlerinin genetik hastalıkların aktarımındaki rolünü biyolojik örneklerle ilişkilendirir. 27) Öğrenciler, kök hücrelerin tanımını ve temel özelliklerini öğrenir. Kök hücrelerin, özelleşmemiş hücreler olarak farklı hücre türlerine dönüşebilme kapasitesini açıklar. Pluripotent, multipotent ve totipotent kök hücreler arasındaki farkları tartışır. Kök hücrelerin doku onarımı, yenilenmesi ve tedavi süreçlerindeki rolünü kavrar. Ayrıca, kök hücrelerin biyoteknoloji ve klinik uygulamalardaki potansiyel kullanım alanlarını örneklerle ilişkilendirir. 28) Öğrenciler, kanserin moleküler ve hücresel temellerini öğrenir. Kanser hücrelerinin özelliklerini, anormal büyüme ve bölünme süreçlerini açıklar. Onkogenler, tümör baskılayıcı genler ve DNA onarım mekanizmalarındaki bozuklukların kanser gelişimindeki rolünü tartışır. Kanserin metastaz, angiogenez ve immün evrim gibi önemli biyolojik süreçlerle nasıl ilişkili olduğunu kavrar. Ayrıca, kanser biyolojisinin tedavi yaklaşımları, biyomarkerler ve kişiselleştirilmiş tedavi stratejileriyle olan bağlantısını örneklerle açıklar. |
Hafta | Konu | Ön Hazırlık |
1) | Hücre İnceleme Yöntemleri | |
2) | Hücre Yapısı, Farkılaşması ve Hücre tipleri | |
3) | Hücre Membranın Yapısı | |
4) | Organeller-1 | |
5) | Organeller-2 | |
6) | Hücre zarında taşınma | |
7) | Hücre adezyonu ve ECM | |
8) | Hücre apikal ve yan yüzey farklılaşmaları-1 | |
9) | Hücre apikal ve yan yüzey farklılaşmaları-2 | |
10) | Hücre iskeleti-1 | |
11) | Hücre iskeleti-2 | |
12) | Hücre sinyal iletimi | |
13) | Genin moleküler yapısı, DNA ve RNA molekülleri | |
14) | Replikasyon, transkripsiyon | |
15) | Genetik şifre ve translasyon | |
16) | Gen ifadesinin düzenlenmesi | |
17) | Programlı Hücre ölümü, otofaji ve nekroz | |
18) | Mustasyon çeşitleri ve önemi, Kromozom yapısal ve sayısal anomalileri | |
19) | DNA tamir mekanizmaları | |
20) | Epigenetik | |
21) | Cinsiyet kromozomları, X kromozomu inaktivasyonu | |
22) | Hücre döngüsü | |
23) | Hücre Döngüsü Kontrol Mekanizması | |
24) | Mitoz bölünme, Mayoz Bölünme | |
25) | UYGULUMA (PREPERAT İNCELEME) | |
26) | Mendel kalıtımı, Otozomal kalıtım, Mitokondriyal kalıtım | |
27) | Kök hücre ve özellikleri | |
28) | Kanser Biyolojisi |
Ders Notları / Kitaplar: | Sunum |
Diğer Kaynaklar: | Molecular Biology of the Cell, Bruce Alberts, Alexander Johnson, Julian Lewis, Martin Raff, Keith Roberts, Peter Walter |
Etkisi Yok | 1 En Düşük | 2 Orta | 3 En Yüksek |
Dersin Program Kazanımlarına Etkisi | Katkı Payı | |
1) | Alanındaki güncel bilgileri içeren ders kitapları, uygulama araç-gereçleri ve diğer kaynaklarla desteklenen ileri düzeydeki kuramsal ve uygulamalı bilgilere sahip olma. | 3 |
2) | Alanında edindiği ileri düzeydeki kuramsal ve uygulamalı bilgileri kullanabilme. | 4 |
3) | Alanında edindiği ileri düzeydeki bilgi ve becerileri kullanarak verileri yorumlayabilme ve değerlendirebilme, sorunları tanımlayabilme, analiz edebilme, araştırmalara ve kanıtlara dayalı çözüm önerileri geliştirebilme. | 4 |
4) | Alanı ile ilgili konularda ilgili kişi ve kurumları bilgilendirebilme; düşüncelerini ve sorunlara ilişkin çözüm önerilerini yazılı ve sözlü olarak aktarabilme. | 3 |
5) | Alanı ile ilgili konularda düşüncelerini ve sorunlara ilişkin çözüm önerilerini nicel ve nitel verilerle destekleyerek uzman olan ve olmayan kişilerle paylaşabilme. | 3 |
6) | Toplumsal sorumluluk bilinci ile yaşadığı sosyal çevre için proje ve etkinlikler düzenleyebilme ve bunları uygulayabilme. | 3 |
7) | Alanında edindiği ileri düzeydeki bilgi ve becerileri eleştirel bir yaklaşımla değerlendirebilme | 3 |
8) | Öğrenme gereksinimlerini belirleyebilme ve öğrenmesini yönlendirebilme | 4 |
9) | Yaşamboyu öğrenmeye ilişkin olumlu tutum geliştirebilme | 3 |
10) | Alanı ile ilgili verilerin toplanması, yorumlanması, uygulanması ve sonuçlarının duyurulması aşamalarında toplumsal, bilimsel, kültürel ve etik değerlere uygun hareket etme. | 3 |
11) | Sosyal hakların evrenselliği, sosyal adalet, kalite kültürü ve kültürel değerlerin korunması ile çevre koruma, iş sağlığı ve güvenliği konularında yeterli bilince sahip olma. | 3 |
12) | Alanı ile ilgili ileri düzeydeki bir çalışmayı bağımsız olarak yürütebilme | 3 |
13) | Alanı ile ilgili uygulamalarda karşılaşılan ve öngörülemeyen karmaşık sorunları çözmek için bireysel ve ekip üyesi olarak sorumluluk alabilme. | 3 |
Anlatım | |
Beyin fırtınası /Altı şapka | |
Okuma | |
Soru cevap/ Tartışma |
Yazılı Sınav (Açık uçlu sorular, çoktan seçmeli, doğru yanlış, eşleştirme, boşluk doldurma, sıralama) | |
Sunum |
Yarıyıl İçi Çalışmaları | Aktivite Sayısı | Katkı Payı |
Ara Sınavlar | 2 | % 40 |
Final | 1 | % 60 |
Toplam | % 100 | |
YARIYIL İÇİ ÇALIŞMALARININ BAŞARI NOTU KATKISI | % 40 | |
YARIYIL SONU ÇALIŞMALARININ BAŞARI NOTUNA KATKISI | % 60 | |
Toplam | % 100 |